Gebe kadınlar için egzersiz kısıtlaması gerekli değildir. Aşırı yorulmaması veya kendine veya fetusa zarar verecek risklerden kaçınması önerilir. Gebelik öncesinde aerobik egzersiz yapan kadınların gebeliklerinde de devam etmelerinde herhangi sakınca yoktur. Gebelikte aşırı kilo alımı ve bu kiloları postpartum dönemde kaybedememek obeziteye neden olmaktadır. Egzersiz ve dengeli beslenme ile istenilen miktarda kilo artışı sağlanmış olur. Gebelikte yapılan egzersiz ile gebeliğin sık yakınmalarından olan bel-sırt ağrısı, gaz ve ayaklardaki şişmeler de hafifleme ve rahatlama olacaktır. Ancak egzersiz yapan gebelerin günlük kalori alımını mutlaka 300kkal/gün şeklinde arttırmaları gerekir. Bununla beraber gebelikle beraber yeni aerobik egzersiz programına başlanmaması veya bu egzersizlerin yoğunlaştırılmaması gerekmektedir. Günlük 20-30 dakikalık süreyi aşmayacak şekilde yürüme, yüzme gibi yaralanma riski az olan sporlarla başlangıç önerilebilir.
Egzersizler sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar şöyledir:
- Egzersiz programı düzenli olmalıdır.
- Aşırı yorgunluk, baş dönmesi, nefes açlığı gibi oksijen yoksunluğu bulguları geliştiğinde egzersiz durdurulmalıdır.
- Aşırı ısınmadan kaçınabilmek amacıyla, egzersiz serin ortamda yapılmalı, dehidratasyondan kaçınılmalıdır.
- İkinci ve üçüncü trimesterde supin pozisyonda(sırtüstü yatar pozisyon) uzun sürecek egzersizlerden kaçınılmalıdır.
- Kontakt sporlar ve dalma sporlarından kaçınılmalıdır.
- Yapılan egzersizin gerektirdiği kalori ihtiyacı mutlaka alınmalıdır (ortalama 300 kkal/gün)
- Intrauterin gelişme kısıtlılığı
- Persiste eden vajinal kanama
- Servikal yetmezlik düşünülen veya serklaj yerleştirilmiş olgular
- Erken doğum için risk faktörlerine sahip olma
- Membran rüptürü (su gelmesi) olan olgular
- Gebeliğin tetiklediği hipertansiyon
- Ağır kronik medikal hastalıklar.
- Ev işleri yaparken, toz alırken, yerleri temizlerken dizleri üzerinde durmalıdır.
- Sırt üstü yatarken kalkıp oturmak için önce yan dönüp sonra kollardan kuvvet alarak kalkmalıdır.
- Sandalyeden, ağırlığını bacaklarına verip destek alarak kalkmalıdır.
- Ani hareketler
- Ağır kaldırmak
- Gebeliğin son döneminde çömelerek oturmak veya iş yapmak.
Gebelik ve iş hayatı
Gebe kadınların ciddi fiziksel zorluklara maruz kalabilecekleri mesleklerden kaçınmaları önerilmektedir. İdeal olan herhangi bir işe aşırı yorgunluk gelişene kadar devam edilmemesidir. Mesai saatleri içinde yeterli dinlenme süreleri sağlanmalıdır. Özellikle uzun süreli ayakta durmayı gerektiren işlerde yapılan çalışmalar, erken doğum riskinin yüksek olduğunu göstermiştir. Daha önceki gebeliklerinde düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi öyküleri olan hastaların fiziksel aktivitelerini azaltmaları önerilir.
Gebelik ve seyahat
Hastaların araba ve uçak seyahatleri sırasında damarlarda kan göllenmesi ve pıhtı atması riski bulunmaktadır. Günde en fazla 6 saatlik yolculuk yapılabilir ve her iki saatte bir mola verilip, bacaklardaki venöz dolaşımı arttırmak için, hastanın 10 dakika yürüyüş yapması gereklidir. Sıvı alımı ve basınçlı çoraplarda giyilebilir. Uçak seyahatlerinde uygun basınç ayarı yapılmışsa uçakla uçmak olağan dışı bir risk oluşturmaz. 28. Gebelik haftasına kadar uçak seyahatlerin de sıkıntı olmaz. 28-32 gebelik haftalarında doktorunuzun izni ile uçak seyahati yapabilirsiniz. Araba yolculuğu sırasında emniyet kemerinizi mutlaka takınız. Kemerin kucağa gelen kısmı, karnın altına gelecek ve üst uyluğu çaprazlayacak şekilde yerleştirilmelidir. Kemerin omuz bölümü göğüslerin arasına gelmeli ve rahat olacak şekilde yerleştirilmelidir. Hava yastığı kullanımı ile ilgili bilgiler yetersiz olup, bazı araştırmacılara göre hava yastığı kullanımı güvenli olsa da bazı araştırmacılara göre de kullanımı sonucu ölü doğum vakaları bildirilmiştir. Eğer hasta uzak bir yere seyahat edecekse, olası bir acil durum için, takip dosyasını da yanında götürmesi uygundur.
Gebelik ve banyo
Gebelik ve doğum sonrasında banyo yapılması ile ilgili herhangi bir sorun yoktur. Gebeliğin son haftalarında ağırlaşmış uterus genellikle gebe kadının dengesini bozar ve kayıp düşme ihtimalini arttırır. Bu nedenle özellikle son haftalarda dikkatli olmakta fayda var.
Gebelik ve giyim
Rahat ve sıkıştırmayan tarzda kıyafetler olmasını tavsiye ederim. Artan göğüs kitlesi sarkmalara ve ağrılara neden olur. Rahat etmek için destekleyici sütyenler kullanmalısınız. Bacağı sıkıştıran kıyafetlerden kaçınınız. Moda tasarımcılarına göre "gebelik eskiden gizlenmeye çalışılırdı ama şimdi göstermeye yönelik hale geldi. Bugünün annelik modası vücudu gizleyen değil vücudu saran tarzdadır."
Gebelikte kabızlık
Gebelikte besinlerin bağırsaklardan geçiş zamanı hormonların etkisi ile uzadığı için kabızlık fizyolojiktir. Katı dışkının geçişi sırasında yaptığı rahatsızlık nedeniyle kanamalar olabilir. Bu süreçte diyet değişikliği (fazla miktarda lifli taze sebze ve meyve), fazla sıvı tüketimi ve uygun miktarda egzersiz yapmak faydalı olur. Demir desteği ile kabızlık daha da kötüleşebilir, eğer diyet değişikliği yetersiz ise, dışkı yumuşatıcı ilaçlar alınabilir.
Gebelikte idrar sıklığı ve idrar kaçırma
Gebeliğin ilk üç ayında büyüyen uterusa bağlı olarak ve son üç ayda bebeğin gelen kısmının idrar kesesi üzerinde baskı yapması sonucunda idrara çıkma sıklığı artar. İdrar kaçırma özellikle son üç ayda olabilir bu durumda mutlaka doktorunuz ile görüşme talep ediniz.
Gebelik ve cinsellik
Sağlıklı gebe kadınlarda seksüel ilişki genellikle gebeliğin son 4 haftasına kadar zararsızdır. Gebelikte cinsel ilişki yasağı getirilmez ancak cinsel istek ve konfor üzerinde gebeliğin negatif etkileri olacaktır. Bazı ailelerde gebeliğe zarar verme korkusuna bağlı olarak ilişki sıklığında azalma olmaktadır. Herhangi bir düşük ve erken doğum tehdidi olduğunda cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
Gebelik ve aşılar
Fetüse vereceği zararlı etkilerden dolayı, gebe veya gebe kalmayı düşünen kadınlara canlı veya canlılığı azaltılmış virüs aşısı yapılmamalıdır. Grip mevsiminde influenza aşısı(grip aşısı) ilk 3 ay dışında yapılabilir. Kuduz, Hepatit B, Hepatit A, Tetanoz aşısı gebelik döneminde gebe olmayan dönemdeki şekilde gerekli hallerde uygulanabilir.
Gebelikte sırt ağrısı
Gebelikte nadiren de olsa siyatik sinir sıkışmasına bağlı tutulan bacakta ağrı, uyuşukluk görülebilir.
Hastalar sıklıkla kasık bölgelerinde ağrı hissederler. Rahim bağlarındaki spazma bağlı olarak gelişen bu ağrılarda ağrı kesiciler nadiren gerekir.
Kilo alma, belde düzleşme, hormonların etkisi ile eklemlerde ve bağlarda gevşeme gibi birçok gebeliğe bağlı nedenlerden dolayı gebelerin yaklaşık %50’sinden fazlasında sırt ağrıları izlenir. Yüksek topuklu ayakkabılardan uzak durulmalıdır.
Gebelikte bulantı ve kusma,
Gebelerin yaklaşık yarısının hem bulantısı, hem de kusması; %25’inin sadece bulantısı vardır, %25’i de etkilenmemiştir. Tipik olarak birinci ve ikinci geciken menstrüel periyod arasında başlar ve ortalama 14 haftaya kadar devam eder, %90’ında 22 haftada sonlanmış olur. Bulantı ve kusmalar sabahları daha kötüdür, fakat gün boyunca devam edebilir. Sık aralıklarla ve az yemek yeme ve doyunca yemeyi bırakması tedavide önemlidir. Belli yiyecek kokularının sıklıkla bu semptomları hızlandırmasından ve alevlendirmesinden dolayı, bu tip yiyeceklerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Bazen kusma çok şiddetli olabilir ve vücutta sıvı ve bir takım maddelerin kaybına neden olarak açlık ve gebeliğin devamında ciddi sorunlara yol açabilir. Bu durumlarda mutlaka hastaneye yatarak tedavi etmek gereklidir.
Sigara-alkol-kafein- ilaçlar ve gebelik
Gebelik boyunca ve doğum sonrası dönemde sigara kullanımı kesinlikle önerilmemektedir. Gebelik sırasında sigara kullanımı ile erken doğum, fetal gelişme geriliğine bağlı düşük doğum ağırlığı, bebek ve fetal ölümler, plasental yırtılmalar gibi kötü bir takım sonuçlar arasındaki ilişki çalışmalarda kesin olarak gösterilmiştir.
Elde olan verilere göre, gebe olan ve gebe kalmayı düşünen kadınlara alkol kullanımı tavsiye edilmez, edilmemelidir. Gebelik sırasında kullanılan alkol nedeni ile fetal alkol sendromu dediğimiz gelişme geriliği, yüz anomalileri ve santral sinir sistemi disfonksiyonu ile seyreden durum oluşmaktadır. Anne adayları alkol ve alkol içeren içeceklerden uzak durun..
Gebe kadınları kafein alımını sınırlandırmaları gerekmektedir. Yüksek doz kafein kullanımı düşüklerle bağlantılı olduğu çalışmalarda gözlenmiştir.
Gebelikte kullanılan bazı ilaçlar fetüsta yan etkilere neden olmakta, bazıları ise teratojeniktir. Bu nedenle ilaç kullanmadan önce mutlaka içindeki prospektüs okunmalı ve gebelik olasılığı gözden geçirilmeli, şüphe durumunda mutlaka gebelik testi ile teyit edilmelidir. Eğer gebelik sırasında ilaç verilecekse, bu ilacın getireceği avantaj, kullanımından doğabilecek herhangi bir zarardan daha fazla olmalıdır.
Gebelikte vaginal akıntı
Gebe kadınlarda genellikle vaginal akıntıda artış gerçekleşir ve bu, birçok durumda patolojik değildir. Kokusuz şeffaf bir akıntı olur. Sıkıntı yaratması durumunda asitleştirilmiş su ile vagina yıkanması tavsiye edilebilir. Kötü kokulu, yoğun, köpüklü, yeşil veya süt kesiği şeklinde olan akıntılarda enfeksiyon mutlaka araştırılmalıdır. Şikayetlerinizle ile ilgili doktorunuzdan randevu alınız.
Gebelik ve mide yanamaları
Mide yanması gebelikte yaygın olarak gözlenir. Yemek borusu ile mide arasındaki sfinkterin gevşemesi nedeniyle olur. Aşırı yemek yemek bu şikayeti arttırır. Hastaların az az ve sık beslenmesi yanında yemek sonrası hemen uzanmamalarını öneririz. Uyku esnasında yastık desteği faydalı olur. Eğer gerekirse uygun ilaçlar doktorunuzun önerisi ile kullanılabilir.
Gebelikte vaginal kanamalar
Gebeliğin tüm dönemleri içinde görülebilen kanama şikayetleri önemlidir. İlk üç aydaki hafif kanamalar genel olarak düşük tehdidine bağlı ve de %90 oranında dinlenme ile kendiliğinden geçen şikayetler olsa da siz “gebelik esnasında her türlü kanamanızın olması durumunda doktorunuza başvurunuz”.
Kanamanın olması, gebeliğinizdeki bir problemin sonucu olabilir. Ayrıca bu durum yalnız bebeğinizin değil sizin sağlığınız için de riskli durumlar yaratabilir.
Bebek hareketleri ne zaman hissedilir??
Fetüs hareketlerinin anne tarafından hissetmesi daha önceden tahmin edilebilen zamanlarda gerçekleşir. İlk gebelikte fetusun hareketleri yaklaşık 19. Haftada fark edilirken; sonraki gebeliklerde, tecrübeye bağlı, 2 hafta daha erken fark edilebilmektedir. Bazı kadınlar ilk hareketleri hissetmeyi bir kuşun kant çırpmasına benzetir.
Bebeğin cinsiyeti ne zaman belli olur??
Döllenme ile belli olan cinsiyet ancak 11. gebelik haftasında penis gelişimi ile görülür hale gelmesine rağmen ultrasonda ancak 14-16. gebelik haftalarından itibaren belirginleşir.
SAĞLIKLI GEBELİK DÖNEMİ DİLİYORUM.
Op. Dr. Sonay İSENLİK
